Met het besluit bij de vaststelling van de Nota Reserves en Voorzieningen in mei 2023 is de Algemene Reserve Grondbedrijf opgeheven. Het benodigd weerstandsvermogen voor de risico’s van grondexploitaties maakt nu integraal onderdeel uit van het totale weerstandsvermogen van de gemeente. De risico’s van grondexploitaties worden meegenomen in de TOP-risico’s.

In april 2024 is door u het Meerjaren Perspectief Grondexploitaties 2024 vastgesteld. In hoofdstuk 6 daarvan is uitvoerig ingegaan op de hierin te onderkennen risico’s en het benodigd weerstandsvermogen. Medio 2024 zijn deze risico’s geactualiseerd ten behoeve van de tussentijdse rapportage 2024. In deze paragraaf komen we daar in hoofdlijnen op terug. In onderliggende risicobeschrijvingen is een onderscheid gemaakt tussen grondexploitaties bedrijventerreinen (programma Economie taakveld 3.2) en niet-bedrijventerreinen (programma Leefomgeving taakveld 8.2). Dit is in lijn met het BBV.

Projectoverstijgende risico’s
Dit betreffen risico’s waar de gemeente geen of zeer beperkt invloed op heeft. Bijvoorbeeld inflatie, rente, uitgiftevertraging en opbrengstenstijging.  Op basis van statistische analyse is een bruto risicobedrag van € 4,6 miljoen bepaald. Dit betreft grotendeels de in 2023 geopende grondexploitatie Ecofactorij II.

Projectspecifieke risico’s
Dit zijn, soms unieke, risico’s die zich kunnen voordoen binnen de projecten. Te denken is aan mee- en tegenvallers op de civiele ramingen, stikstofrisico bij gewenste bestemmingswijzigingen, prijsstelling van kavels die nog verkocht moeten worden, planschade uitkeringen vanwege bestemmingswijzigingen, tegenvallende saneringskosten, natuurcompensatie en dergelijke. Op basis van statistische analyse is een bruto risicobedrag van € 7,6 miljoen bepaald. Dit betreft voor meer dan de helft de in 2023 geopende grondexploitatie Ecofactorij II.

IFLO-methode
Deze methode van het rijk wordt toegepast op de overige (kleinere) complexen binnen het grondbedrijf. Het uitgangspunt hierbij is dat 10% van de negatieve boekwaarde en 10% van de resterende kosten wordt meegenomen als risicobedrag. Dit bruto risico is bepaald op € 1,2 miljoen.

Specifieke gebeurtenissen
Deze gebeurtenissen hebben betrekking op die aspecten die feitelijk niet begroot zijn. Dit heeft betrekking op het stikstofrisico, een ingeschat risico van € 3,5 miljoen.

Systematiek tussentijdse winstneming
In de BBV is het realisatieprincipe voor winstneming aan de orde. Op basis van het door de raad vastgestelde voorzichtigheidsbeginsel is een risico op winstneming bepaald van € 1,2 miljoen.

Bovengenoemde risicobedragen voor totaal € 19,1 miljoen zijn de bruto risico’s binnen het Grondbedrijf. Tegenover deze bedragen staan ook winstverwachtingen en budgetposten onvoorzien welke (gedeeltelijk) als dekking ingezet worden voor het opvangen van de risico’s. Wanneer deze bedragen van de bruto risico’s afgetrokken worden resteert er een netto risico van € 13,2 miljoen. Dit is ook zichtbaar in de opgenomen risicobeschrijvingen van grondexploitaties op basis van bruto risicobedrag * kanspercentage. Het gaat dan om de optelsom van risico 'Grondbedrijf bedrijventerreinen' (programma Economie & Inkomen) en risico 'Grondbedrijf niet-bedrijventerreinen' (programma Leefomgeving).

Hoewel in de jaarstukken vóór 2023 in onderstaande grafiek alleen de risico's van de algemene dienst werden getoond, zijn daar nu met terugwerkende kracht ook de risico's van het grondbedrijf in meegenomen voor het integrale beeld.

De omvang van de financiële risico's van de gemeente als geheel is berekend op € 60,7 miljoen en is daarmee gestegen ten opzichte van het berekende bedrag van € 48,2 miljoen bij de jaarrekening 2023. Er zijn 5 nieuwe financiële TOP-risico's toegevoegd, één risico is geen TOP-risico meer en dus vervallen en vier TOP-risico's zijn gewijzigd.

Het risicobestand bestaat uit een groot aantal risico’s die verschillen in omvang en kans van optreden. Om het risicoprofiel goed te kunnen duiden, is het interessant om in beeld te hebben hoe de verdeling van de risico’s naar omvang / kans eruit ziet. Dit is grafisch onderstaand weergegeven. Elke punt in de grafiek verwijst naar een risico waarop geklikt kan worden om een uitgebreide beschrijving en de bij het risico horende beheersmaatregelen te lezen.

Naast bovengenoemde TOP-risico's zijn er overige risico's. Eén daarvan lichten we hier nog kort toe omdat die vanwege de criteria niet onder de TOP-risico's valt, maar wel een relatief hoog risicobedrag heeft. Dit betreft de onrendabele top van het warmtenet Kerschoten. Dit risico is onderverdeeld in verschillende oorzaken die als gevolg kunnen hebben dat de onrendabele top van het warmtenet hoger wordt dan geraamd. Per saldo telt dit op tot een kans van 20% en gaat gepaard met een netto financieel gevolg van € 6 miljoen. Omdat de kans lager is dan 25% wordt het bedrag onder de overige risico's meegeteld.

Ten opzichte van de financiële TOP-risico’s in de jaarrekening 2023 zijn er vier TOP-risico’s nieuw, en zijn er zeven gewijzigd. Er zijn geen Top-risico's vervallen. Daarnaast zijn de risico's gerubriceerd naar de nieuwe programma-indeling:

Nieuwe risico's:

Er zijn 4 nieuwe TOP-risico's bijgekomen:

1741 Geslaagde Hackaanval (ransomware)
Tot nu toe waren het risico op een groot datalek (privacy) (861) èn het risico op een geslaagde hackaanval (security, bijvoorbeeld een ransomware aanval waarbij de hacker om losgeld vraagt) ondergebracht in één TOP-risico. Het betreft echter twee verschillende soorten risico’s met een verschillende inschatting qua kans en impact en met verschillende beheersmaatregelen. Vandaar dat dit jaar de keuze is gemaakt om de risico’s apart op te nemen in het overzicht van TOP-risico’s.

1441 Nieuwe verdeelmodel rijksbijdrage Beschermd Wonen.
Op dit moment ontvangen de centrumgemeenten middelen voor beschermd wonen op basis van een historisch verdeelmodel. Dit gaat echter veranderen. De middelen gaan verdeeld worden op basis van een nieuw, objectief verdeelmodel en worden niet meer aan de centrumgemeenten maar alle gemeenten uitgekeerd. De verwachting is we op basis van dit nieuwe verdeelmodel minder zullen ontvangen.

1941 Hogere bijdrage in het financiële resultaat van Lucrato
We zijn volgens de Gemeenschappelijke Regeling verplicht om te zorgen dat leerwerkbedrijf Lucrato aan haar betalingsverplichtingen kan voldoen. Dat betekent dat bij tekorten de deelnemende gemeenten bijdragen in het tekort van leerwerkbedrijf Lucrato. Lucrato raamt in de begroting 2025 een negatief financieel resultaat, waarvan het aandeel Apeldoorn €1,0 miljoen bedraagt. Vanaf 2025 ramen wij in onze begroting geen bedrag voor de bijdrage in het negatief financieel resultaat van Lucrato. De ervaring leert dat het daadwerkelijke tekort van Lucrato en daarmee onze bijdrage vaak lager uitvallen dan begroot. Dit maakt het moeilijk inschatten wat onze werkelijke bijdrage in het tekort zal zijn, derhalve nemen we dit mee als risico.

264 Financiering en rente risico's
Dit risico bestond al, echter vanwege de verwachte hogere omvang van de lange termijn financieringsbehoefte wordt dit risico nu zichtbaar bij de TOP-risico's.

Gewijzigde risico's:

761 Oplopende kosten (volume- en prijsontwikkeling) Wmo
Het bedrag voor dit TOP-risico is omhoog bijgesteld naar de nieuwste inzichten. Zie voor verdere toelichting het risico bij het betreffende programma.

641 Volume- en prijsontwikkeling Jeugdhulp
Het bedrag voor dit TOP-risico is omhoog bijgesteld naar de nieuwste inzichten. Zie voor verdere toelichting het risico bij het betreffende programma.

1881 Grondbedrijf bedrijventerreinen
Dit TOP-risico is omhoog bijgesteld naar de nieuwste inzichten. Zoals eerder uitgelegd kennen de grondrisico's (altijd al) een eigen berekeningswijze. De kans is hier zo gekozen dat van het brutobedrag naar het nettobedrag wordt gerekend. Het betreft de volgende aspecten:

• Kostenstijgingen, verkopen onder vastgestelde grondprijs, vertragingen in verkoopproces, scope aanpassingen om gebied te kunnen verkopen.
• Er moet meer natuur worden gecompenseerd dan voorzien. Hierdoor stijgen de kosten van bijv grondverwerving.
• Door planuitwerking en/of planwijzigingen kunnen ramingen moeten worden bijgesteld.
• De werkelijke kosten vallen hoger uit dan voorzien doordat het onderzoeksgebied bv net niet de verontreiniging of de archeologische vondst beslaat.

1882 Grondbedrijf niet-bedrijventerreinen
Dit TOP-risico is gewijzigd naar de nieuwste inzichten. Zoals eerder uitgelegd kennen de grondrisico's (altijd al) een eigen berekeningswijze. De kans is hier zo gekozen dat van het brutobedrag naar het nettobedrag wordt gerekend. Het betreft de volgende aspecten:

• Kostenstijgingen, verkopen onder vastgestelde grondprijs, vertragingen in verkoopproces, scope aanpassingen om gebied te kunnen verkopen.
• Saneringsplan valt duurder uit.
• Ontwikkelplan moet worden herzien (minder bebouwing).
• - Bij verdere uitwerking van plannen kan om verschillende redenen blijken dat de geraamde budgetten voor het bouw- en woonrijpmaken onvoldoende zijn.
• Bij verdere uitwerking van de plannen kan worden besloten tot een andere (woningbouw)programmering.

427 Afwaardering vastgoed en grond
Het financiële effect is verhoogd met € 1,5 miljoen ten opzichte van de Jaarrekening 2023 vanwege de toevoeging van niet meer voor onderwijs te gebruiken panden.

244 Het definitieve rijksbudget BUIG is hoger dan waar we in de begroting rekening mee houden.
Het bedrag voor dit TOP-risico is naar beneden bijgesteld naar de nieuwste inzichten. Zie voor verdere toelichting het risico bij het betreffende programma.

1641 Begrotingstekorten 2028 en verder
Dit risico was aanvankelijk gericht op eerdere begrotingsjaren. In deze MPB resteert een structureel tekort van afgerond € 12 miljoen vanaf 2028.

Vervallen risico's:

Er zijn geen TOP-risico's vervallen.

Niet ieder risico heeft een financieel gevolg, maar ze kunnen er wel voor zorgen dat wij doelstellingen niet halen en/of dat imago geschaad wordt. Ook die risico’s zijn belangrijk om te beheersen en worden apart in beeld gebracht. Voor de niet-financiële risico’s geldt dat zij als TOP-risico worden aangemerkt als zij een kans > 25% en een score van 4 tot en met 6 waarbij de score als onderstaand wordt bepaald:

De scores betreffen:

• Doelstelling wordt toch gehaald (1), de doelstelling wordt later gehaald (2), de doelstelling wordt niet gehaald (3);
• Imagoschade: geringe schade (1), ernstige schade (2), zeer ernstige schade (3).

Grafisch ziet het risicoprofiel van deze niet-financiële risico’s er als volgt uit: