We presenteren u de MPB 2025-2028 “Stad en regio: klaar voor de toekomst”. Een begroting waarin we lef tonen en aanpakken wat moet worden aangepakt, zodat we klaar zijn voor wat komt.
Met dit nieuwe meerjarenperspectief zetten we als college onze eerder ingezette koers kracht bij. Met gerichte ombuigingen en investeringen spelen we in op de opgaven van nu en straks. We anticiperen, pakken maatschappelijke uitdagingen en externe ontwikkelingen proactief aan, en zetten een overtuigende stap naar voren. Zo blijven we gericht investeren in Brede Welvaart.
Omdat Brede Welvaart alles omvat wat mensen van waarde vinden, helpt het ons te bepalen waar we onze middelen het beste strategisch kunnen inzetten om de kwaliteit van leven, nu en later, te borgen. We vinden dat ons Apeldoornse groene, royale en sociale fundament onmisbaar is voor duurzame vooruitgang en dat dit fundament aandacht en onderhoud vraagt. Een duurzame toekomst begint vandaag.
Daarom werken we vanuit een realistische en verantwoorde begroting, waarbij we kansen grijpen zonder onnodig terughoudend te zijn, aan de versterking én doorontwikkeling van Apeldoorn. Door te doen wat we zeggen, en deze dingen ook goed te doen, nemen we onze verantwoordelijkheid richting inwoners, ondernemers, organisaties en investeerders.
Klaar voor de toekomst
In Apeldoorn, hoofdstad van de Veluwe en onderdeel van de Stedendriehoek, kijken we naar elkaar om. We zijn een groene en sociale gemeente, waar inwoners zich voor elkaar inzetten. Voor ons is het vanzelfsprekend dat inkomensondersteuning verder gaat dan het wettelijk minimum en dat bestaanszekerheid meer vraagt dan alleen naar geld te kijken. Als gemeente nemen we ook zelf het initiatief en gaan we actief naar onze inwoners toe, met armoede aanpakkers bijvoorbeeld. En iedereen krijgt altijd de ruimte om zich op een passende manier te ontwikkelen; bij ons is er geen one size fits all. We gaan door op de ingeslagen weg met de drie actieplannen Armoede, Preventie Jeugdzorg en Onderwijs en Gezondheid en Preventie.
We vinden het belangrijk dat het Apeldoornse fundament meegroeit richting de toekomst. Dit laatste is wel nodig, want het aantal inwoners in Nederland groeit snel en het is onvermijdelijk dat Apeldoorn meegroeit. De vraag is daarom: hoe groeien we goed?
Door gericht te investeren in het klaarmaken van de stad en regio voor de toekomst, geven we als college een belangrijke aanzet tot duurzame groei. We doen dit met het volle besef dat een deel van onze plannen pas na de huidige bestuursperiode tot wasdom zal komen. Tegelijkertijd dragen we verantwoordelijkheid voor die toekomst, juist omdat veel opgaven – zoals woningbouw, verduurzaming en infrastructuur – tijd vragen voordat de resultaten zichtbaar zijn. Wanneer de lasten voor de baten uitlopen, moeten we durven anticiperen, koersvast blijven en onze betrouwbaarheid waarborgen. In een wereld die steeds complexer en onvoorspelbaarder wordt, is het onze taak om het belang van toekomstige generaties mee te nemen in de keuzes die we vandaag maken.
Alles is belangrijk, veel is urgent
Met die realiteit voor ogen hebben we als college en raad samen een stap naar voren gezet, in de vorm van een intensief Nieuw-voor-Oud (NvO) traject. Want, als we willen investeren in de toekomst, moeten we eerst ruimte maken in het hier en nu. Daarom hebben we met elkaar afgesproken om in twee rondes een ombuigingsopgave te realiseren.
Het afgelopen jaar hebben we de mogelijkheden voor ombuigingen gericht op de structurele uitgaven vanaf 2026 in kaart gebracht. Het resultaat daarvan vindt u in deze MPB. Het is niet eenvoudig geweest, maar wel noodzakelijk. NvO heeft ons geholpen om scherper te prioriteren, te stoppen met een aantal bestaande zaken, realistischer te plannen en andere keuzes te maken. We zijn er echter nog niet. Er is meer ruimte nodig om goed te kunnen blijven groeien en urgente maatschappelijke kwesties zorgvuldig op te pakken. Vraagstukken zoals een groeiend tekort aan gekwalificeerd personeel, de toenemende druk op beschikbare ruimte en het afnemende vertrouwen in de samenleving vragen namelijk om een doordachte aanpak.
Het feit dat we elkaar in het NvO-traject als college en raad steeds weer hebben weten te vinden is waardevol en geeft vertrouwen richting de gesprekken die we nog gaan voeren. Dit is juist nu belangrijk, omdat we de komende maanden samen aan de slag gaan met de tweede ronde Nieuw-voor-Oud, gericht op onze structurele uitgaven vanaf 2027. Hierbij zullen meer ingrijpende keuzes onvermijdelijk zijn. Verderop gaan we nader in op de invulling van deze tweede ronde, hoe we dit als college willen vormgeven en wat u als raad mag verwachten.
Renoveren en innoveren
Goed groeien kan alleen als de basis sterk genoeg is. Bouwen voor de toekomst begint daarom in het hier en nu, voor en met onze inwoners en ondernemers, in de bestaande wijken. We doen dit om te zorgen voor toekomstbestendige infrastructuur, schone lucht, bereikbare zorg, passend werk en goed onderwijs voor kinderen, jongeren en jongvolwassenen. We investeren in stenen én mensen.
En die basis is sterk, met goede voorzieningen. Alleen kan een aantal voorzieningen wel een opknapbeurt gebruiken. We kiezen ervoor om niet alleen te renoveren maar waar mogelijk ook gelijk te innoveren. Zo investeren we in een warmtenet, waardoor we straks 50.000 huishoudens van duurzame en betaalbare warmte kunnen voorzien. De bestaande sporthallen worden gerenoveerd en verduurzaamd, zodat ze weer jaren meekunnen. En met de verbouwing van Omnizorg zorgen we dat de combinatie van zorg en wonen ook in de toekomst kwalitatief goed en bereikbaar blijft voor iedereen.
We gaan ook een stap verder, want we hebben een visie voor het Apeldoorn van de toekomst. Waar mogelijk werken we hierin samen met onze regionale partners, want samen komen we verder. Apeldoorn blijft een groene en sociale gemeente, met een divers aanbod aan duurzame woningen en woonvormen. De stedelijke ontwikkeling en de bijbehorende bouwkundige ingrepen zullen de aanblik en het profiel van Apeldoorn in verschillende gebieden aanzienlijk veranderen. Met een sterk aanbod van beroepsonderwijs bieden we doorlopende ontwikkelmogelijkheden en trekken we nieuw talent aan. En als Stad van Veiligheid is Apeldoorn een verbindende schakel tussen ondernemers, organisaties en overheidsinstanties. Zo investeren we vandaag in de kwaliteit van Apeldoorn in de toekomst.
Samenleving aan het woord
De keuzes die we als gemeente maken doen ertoe en de gevolgen raken, direct of indirect, aan het leven van al onze inwoners en ondernemers. Daarom hebben we in deze MPB gezocht naar een evenwicht dat recht doet aan de uitkomsten van de gesprekken die we rond NvO en aan de hand van de nota Financieel Perspectief met u als raad hebben gevoerd. U heeft aangegeven de besluitvorming over de ombuigingen te willen betrekken bij de MPB, om zo het geheel aan ombuigingen, investeringen en ambities in samenhang te kunnen afwegen. Een belangrijke zorg die we hebben gehoord is dat we moeten voorkomen dat we nu onomkeerbare keuzes maken die achteraf onnodig blijken. Met name rond de sociale basisstructuur van Apeldoorn heeft uw raad daar zorgen over uitgesproken.
Ook de uitkomsten van de door uw raad georganiseerde maatschappelijke gesprekken, zoals weergegeven in de raadsrapportage Apeldoorners over lokale besparingen, hebben we ter harte genomen. Zo bleek er veel weerstand tegen het voorstel om kinderparadijs Binky om te vormen tot een park zonder dieren. Dit plan voeren we dan ook niet uit. Inwoners vragen bovendien om voorzichtig te zijn met bezuinigingen op het gebied van veiligheid. Er kwamen ook suggesties om zaken anders aan te pakken. De jongerenraad stelde bijvoorbeeld voor om te kijken naar de mogelijkheid om bij evenementen de verantwoordelijkheid tussen gemeente en organisatoren beter te verdelen, overigens zonder daarbij nieuwe initiatieven onnodig te ontmoedigen. Naast bezuinigingen zijn ook investeringen besproken, bijvoorbeeld in de oproep van een aantal organisaties juist te investeren in sportaccommodaties in plaats van daarop te bezuinigen. Tot slot vroegen deelnemers om vooral ook scherp te blijven kijken naar de eigen organisatiekosten.
De voorliggende MPB is daarmee het resultaat van een intensief traject, waarin we als college en raad diepgaand hebben gesproken over de onderliggende nota’s en waardevolle reacties hebben ontvangen van inwoners, organisaties en partners. We hebben er vertrouwen in dat we met de gemaakte keuzes een juiste balans hebben gevonden tussen de verschillende perspectieven.
Merkbare impact
In een begroting gaat het al snel over getallen, rekensommen, inkomsten en uitgaven. Maar wat we in de gesprekken vooral hebben gemerkt is dat juist taal ertoe doet. Uiteindelijk gaat het over de vraag: wat merk ik er straks van als inwoner of ondernemer als ik op de fiets naar mijn werk stap, nadenk over een vervolgstudie of een woning in de buurt zoek zodat ik op mijn kleinkind kan passen?
Het gaat dus over de samenhang tussen geld en de impact die we willen bereiken. En net zoals met Brede Welvaart, beperkt deze samenhang zich niet tot één begrotingsprogramma. Daarom willen we onze doelen en inspanningen de komende jaren steeds meer over de begrotingsprogramma’s heen met elkaar verbinden. In deze begroting zetten we hier alvast een eerste stap in: de voorstellen voor nieuwe of aanvullende middelen die u verderop in het samenvattend overzicht terugziet, bundelen we onder een aantal grote lijnen. Daarbij vertellen we wat we denken te bereiken en hoe we vanuit verschillende begrotingsprogramma’s werken aan dezelfde doelen en ambities.
Onvoorspelbaarheid ≠ onzekerheid
De afgelopen maanden zijn er vaak en op verschillende plekken gesprekken gevoerd over structurele tekorten en ombuigingen. Daarmee verdwijnt het gegeven dat we onze financiën zelf goed op orde hebben soms wat naar de achtergrond. Maar die solide uitgangspositie hebben we wel, zo blijkt bijvoorbeeld ook uit de opmerkingen van de accountant bij de Jaarrekening 2023. Ook als we iets meer de grenzen opzoeken, houden we een verantwoorde balans.
Tegelijkertijd is de wereld om ons heen onvoorspelbaar. Dit is niet nieuw, maar de hevigheid en snelheid van externe ontwikkelingen nemen de laatste jaren wel toe. Met name de voortdurende onduidelijkheid op Rijksniveau over het financiële perspectief vanaf 2026 is iets waar we ons in deze MPB toe moeten verhouden. Vanuit VNG verband wordt intensief gesproken en onderhandeld over de noodzakelijke middelen voor gemeenten vanaf het ‘ravijnjaar’ 2026, maar op dit moment is het Rijk nog onvoldoende over de brug gekomen. Daarom staat elke gemeente voor de keuze over hoe hiermee om te gaan.
In Apeldoorn hebben we die keuze al gemaakt. In de vorige MPB schreven we dat we een verantwoordelijkheid hebben richting onze inwoners en dat de ontstane onzekerheid niet mag leiden tot een afwachtende houding. Als we klaar willen zijn voor de toekomst, vraagt dat om realistisch plannen, verantwoord én met een vleugje lef kansen grijpen, en toekomstige belangen in onze afwegingen nu meenemen. Daarom kiezen we voor twee parallelle sporen: investeren in onze ambities en door middel van ombuigingen de ruimte daarvoor in onze eigen middelen vrijmaken. Ook houden we de financiële parameters tegen het licht, om te bepalen of en hoe we ruimte kunnen maken voor aanvullende investeringen.
De grilligheid van nu maakt het lastig om ver vooruit te plannen. In de vorige MPB hebben we ervoor gekozen om de eerste twee jaarschijven positief te sluiten, in lijn met het standpunt van de VNG om het effect van de onzekere inkomsten in de begroting zichtbaar te maken. Dit jaar kiezen we voor drie sluitende jaarschijven, om een nieuw college na de verkiezingen in 2026 een stabiele start te geven. We benutten hierbij beschikbare incidentele middelen, passend bij de ruimte en richting die door zowel de VNG als de provincie is geboden. Dit alles resulteert in een ombuigingsopgave en taakstelling van bijna € 20 miljoen in 2027. Ondertussen zetten we onverminderd in, mede in VNG-verband, op het verkrijgen van toereikende middelen vanuit het Rijk voor het uitvoeren van onze gemeentelijke taken en benadrukken we keer op keer de noodzaak van een helder, langjarig financieel perspectief voor alle gemeenten.
Betrouwbaar en realistisch
We staan als college aan de lat om langjarig verantwoord om te gaan met gemeenschapsgeld. Dit doen we door keuzes te blijven maken en niet onnodig terug te deinzen. De ombuigingstaakstelling voor 2027 pakken we daarom ook voortvarend op. Maar hoewel we in de eerste ronde van ombuigingen de taakstelling deels hebben ingevuld met “laaghangend fruit”, zullen we nu wel een spade dieper moeten gaan.
Daarom vragen we de organisatie om langs een aantal lijnen aan de slag te gaan. Aan de ene kant door te kijken naar de mogelijkheden om onze inkomsten te vergroten maar we zullen ook moeten kiezen en schrappen. Dit doen we allereerst binnen onze eigen organisatie, door ons takenpakket te herzien. Met alleen efficiency komen we er niet, dus deze stap zal gevolgen hebben voor het niveau van onze dienstverlening en de inzet van personeel. Tegelijk (her)oriënteren we ons ook op de taken die nu bij derden zijn belegd. Hier zullen we nadrukkelijk participatie op organiseren met onze partners, passend bij wat we hebben geleerd uit de eerste ronde Nieuw-voor-Oud.
De organisatie is gevraagd in volle vaart aan de slag te gaan. Als we in 2026 al zaken willen kunnen implementeren, hebben we zo vroeg mogelijk besluitvorming nodig. In de Financiële beschouwingen wordt daarom het proces en de bijbehorende besluitvormingsmomenten nader uitgewerkt, zodat u weet wat u als raad de komende tijd van ons mag verwachten.
Tot slot
Het afgelopen jaar hebben we als college en raad intensief samengewerkt en we hopen dat u verschillende zaken in deze MPB herkent. Maar we verwachten ook dat u ons opnieuw kritisch zult bevragen over de keuzes die we in deze begroting presenteren en de stappen die we de komende maanden zetten om een gezond langjarig financieel perspectief te behouden. We zien uit naar de gesprekken en kijken dan ook graag met u vooruit naar de opgaven waarvoor we de komende jaren weer samen aan de lat staan.