Algemeen

De MPB is vergelijkbaar met een huishoudboekje. De jaarlijkse lasten en baten die de gemeente kent (de exploitatie) staan er in vermeld. Voorbeelden van belangrijke lasten zijn vergoedingen aan zorginstellingen (jeugd en maatschappelijke ondersteuning), subsidies aan verenigingen en organisaties, verstrekken van bijstandsuitkeringen, rente en afschrijving als gevolg van gemeentelijke investeringen, onderhoud van de openbare ruimte en kosten van het gemeentelijk personeel. De gemeenteraad bepaalt de onderwerpen, de hoeveelheid geld dat er aan besteed mag worden en de prestaties die daarvoor geleverd moeten worden. De MPB is verdeeld in 4 programma's. Op die programma worden de lasten en baten geboekt op taakvelden die bij wet zijn voorgeschreven. De paragraaf Bedrijfsvoering heeft een opbouw die vergelijkbaar is met de vier programma's.

Naast de lasten zijn ook de baten in de begroting opgenomen. Voorbeelden van baten zijn de algemene uitkering uit het gemeentefonds (algemene rijksbijdrage) en specifieke bijdragen die het Rijk maar ook de provincie aan de gemeente verstrekken om bepaalde taken te kunnen bekostigen, zoals voor bijstandsuitgaven, onderwijs-achterstanden, regionale meld- en coördinatiecentrum (schoolverzuim) en voor Oekraïense vluchtelingen. De gemeente ontvangt ook eigen belastingen zoals de onroerende zaakbelasting, hondenbelasting en leges omdat inwoners specifieke diensten van de gemeente afnemen (bijv. een paspoort). Tenslotte ontvangt een gemeente inkomsten uit zogenaamde heffingen zoals voor het inzamelen van huishoudelijk afval. De raad beslist over de hoogte van de belastingen, leges en rechten.

De uitkering uit het gemeentefonds bepaalt voor bijna 60% onze inkomsten. Het gemeentefonds is vanaf 2024 gekoppeld aan de gemiddelde omvang van het bruto binnenlands product over de laatste 8 jaar. Hierdoor zou het gemeentefonds stabieler moeten worden dan voorheen toen het was gekoppeld aan een groot deel van de rijksuitgaven. Een wettelijke eis voor de begroting is dat de gemeentelijke exploitatielasten niet hoger mogen zijn dan de baten; ieder begrotingsjaar moet in principe ‘sluitend’ zijn. De laatste jaren richten gemeenten en de provinciaal toezichthouders zich vooral op het structureel sluitend zijn van het eerste begrotingsjaar en voldoende eigen vermogen om risico's te kunnen opvangen. Het streven blijft echter gericht op een meerjarig sluitende begroting.

In vogelvlucht worden de hoofdstukken van de MPB hier nader toegelicht.

Nota van aanbieding
De nota van aanbieding gaat vooral over de koers die het college voor de gemeente wil inslaan en op welke wijze dat in de MPB tot uitdrukking komt. We geven daarmee aan hoe wij samen met de raad en onze maatschappelijke partners willen werken aan de ambities voor onze stad en dorpen.

Financiële beschouwingen
Hierin schetsen wij de hoofdlijnen van het nieuwe beleid en de financiële ontwikkelingen voor de komende jaren. Dat gaat over nieuwe beleidsvoornemens, ombuigingen die nodig zijn om de financiën op orde te houden en de financiële verhouding tussen Rijk-gemeenten. Ombuigingen kunnen gericht zijn op zowel verlaging van de lasten, als vergroting van onze inkomsten.

Samenvattend overzicht
Het samenvattend overzicht betreft alle voorstellen voor (onontkoombaar) nieuw beleid en ombuigingen die in de MPB zijn verwerkt.

Meerjarenprogrammabegroting
In dit hoofdstuk vindt u de meerjarenbegroting van de gemeente, die bestaat uit vier programma's. Elk programma begint met een doelenboom. Daarin wordt schematisch de relatie tussen de (hoofd)doelstellingen van het programma en de te leveren prestaties aangegeven. Sommige taken worden uitgevoerd in samenwerking met andere gemeenten (gemeenschappelijke regelingen) of door externe partijen waarbij de gemeente aandeelhouder is. Effectindicatoren in grafiekvorm of via links naar een bron en de toprisico's zijn eveneens opgenomen. Tenslotte treft u digitale verwijzingen naar belangrijke kadernota's aan.

De programma structuur van de MPB sluit aan bij de brede welvaart indeling van de landelijke planbureaus en de opzet van het coalitieakkoord. Het Centraal Planbureau, het Planbureau voor de Leefomgeving en het Sociaal Cultureel Planbureau hebben het perspectief van brede welvaart toegelicht in het rapport 'Verankering van brede welvaart in de begrotingssystematiek (van het Rijk)'. Dit is de basis voor de programma's Samenleving, Leefomgeving, Economie en inkomen en Bestuur, inwoners en financiën. De doelenbomen zijn aangepast en we het CBS monitort de voortgang van brede welvaart in onze gemeente aan de hand van indicatoren. Met brede welvaart als leidend motief doen ook de global goals/sustainable development goals hun intrede. In deze MPB alleen nog optisch via de logo's op de programma's.  

De wettelijke verantwoordingsvoorschriften voor gemeenten verplichten ons om een overzicht van de overheadkosten (indirecte personele kosten, huisvesting, ICT) op te nemen via een apart taakveld 04. De verantwoording hierover inclusief effectindicatoren treft u aan in de paragraaf Bedrijfsvoering.

Gemeenten zijn tevens verplicht om een set effectindicatoren op te nemen en daarbij data te gebruiken van de website 'waarstaatjegemeente.nl'. Helaas is deze data niet altijd actueel, wat ten koste gaat van de informatie-waarde. Mede om deze reden hebben we de verplichte indicatoren met ingang van de MPB 2024-2027 uit de programma's gehaald en in een nieuwe bijlage ondergebracht.

Effectindicatoren brede welvaart
De brede welvaart indeling van de landelijke planbureaus is de basis voor de nieuwe programmabegroting. Grafisch ziet dat er zo uit:

De binnenste ring van de diagram bepaalt de programmastructuur van de MPB, waarbij de buitenste ring de aandachtsgebieden van de programma's bepalen. In de Apeldoorn Monitor wordt de voortgang van de brede welvaart gemeten via een set van indicatoren. Omdat er samenhang is tussen de indicatoren hebben we er voor gekozen om ze niet te verdelen over de vier programma's maar bij elkaar te presenteren. U treft ze met een link aan in het hoofdstuk 3. Net als andere digitale verwijzingen zijn de indicatoren alleen in de webversie van de MPB te benaderen. De programma's zelf bevatten daarnaast effectindicatoren die door de raad van Apeldoorn zijn vastgesteld en die iets zeggen over de te bereiken doelstellingen en de te verrichten prestaties.

Verplichte paragrafen
Het is een wettelijke eis dat elke gemeente de onderstaande paragrafen in de MPB opneemt. De  paragrafen vormen een dwarsdoorsnede van de begroting op een specifiek terrein.

• De paragraaf weerstandsvermogen en risicobeheersing
  Het weerstandsvermogen geeft aan hoe solide de financiële positie van de gemeente is.
• De paragraaf onderhoud kapitaalgoederen (zoals wegen, riolering, gebouwen)
  Per onderdeel wordt toegelicht hoe het onderhoud van de gemeentelijke kapitaalgoederen geregeld  is.
• De paragraaf financiering
  Hierin wordt de werkwijze met betrekking tot de financieringsbehoefte van de gemeente toegelicht.
• De paragraaf verbonden partijen
  De gemeente werkt vaak samen met andere partijen om bepaalde doelen te bereiken. We spreken van een verbonden partij als de gemeente in een samenwerking een bestuurlijke en financiële verantwoordelijkheid heeft. In deze paragraaf worden alle verbonden partijen nader toegelicht.
• De paragraaf grondbeleid
  De gemeente speelt een rol in het verwerven, bouwrijp maken en verkopen van gronden. In deze paragraaf wordt dieper op het grondbeleid van de gemeente ingegaan.
• De paragraaf lokale heffingen
  Hierin treft u de diverse gemeentelijke belastingen en heffingen aan. Ook worden hier de tarieven voor het komende begrotingsjaar genoemd.
• De paragraaf bedrijfsvoering
  Deze paragraaf gaat in op ontwikkelingen binnen de gemeentelijke organisatie, die gericht zijn op een zo goed mogelijke dienstverlening aan de inwoners en een zo zorgvuldige mogelijke  besluitvorming.
• De paragraaf openbaarheid
  Deze paragraaf is met ingang van 2024 ingevoerd vanwege de Wet Open Overheid. Gemeenten zijn verplicht om in hun begroting aandacht te besteden aan hun voornemens voor uitvoering van deze wet.

Daarnaast kent de MPB nog twee niet verplichte paragrafen: vastgoed en investeringen. Naast gronden beschikt de gemeente ook over ruim 100 andere eigendommen. In de paragraaf Vastgoed wordt deze portefeuille in beeld gebracht. In de paragraaf Investeringen is een doorkijk opgenomen van eerder toegekende en toekomstige investeringen in de grote maatschappelijke opgaven zoals Stadmaken en stedelijke mobiliteit.

Bijlagen
Tot slot bevat de meerjarenbegroting enkele bijlagen. Sommige daarvan zijn door het Rijk verplicht voorgeschreven. Tot de belangrijkste bijlagen behoren:

• de Algemene reserve
• het Apeldoorn Ontwikkelfonds (AOF)
• de Reserves en voorzieningen
• de incidentele baten en lasten
• de kerngegevens van de gemeente

Het college neemt in deze MPB voorstellen voor (onontkoombaar) nieuw beleid op die deel uitmaken van het in juli 2024 door de raad behandelde Financieel Perspectief 2025-2028. Tevens zijn ombuigingsvoorstellen uit de nota Nieuw-voor-Oud verwerkt die gelijktijdig met het Financieel Perspectief in de raad zijn behandeld. Aanvullend daarop stelt het college nieuwe ambities en opgaven voor. De voorstellen voor (onontkoombaar) nieuw beleid en de ombuigingen treft u aan in het samenvattend overzicht nieuwe ontwikkelingen, in de vier programma’s en in de paragraaf Bedrijfsvoering.

In het coalitieakkoord 2022-2026 is één van de actiepunten het instellen van een investeringsfonds voor de ontwikkeling van de gemeente tot 2040 waarbij we tegelijk scherp letten op het behoud van voldoende weerstandsvermogen. In de MPB 2023-2026 hebben we daar een begin mee gemaakt. Met ingang van de MPB 2024-2027 werken we met een ApeldoornOntwikkeltFonds (AOF) gericht op grote maatschappelijke opgaven op de thema's ruimte, energietransitie, economie en bedrijventerreinen en het sociaal fundament. Daarbij is sprake van incidentele geldstromen die we in meerdere jaren inzetten. Het project 'Stadmaken op de Veluwe' maakt deel uit van het AOF. In 2025-2028 wordt het AOF verder aangevuld.

De MPB wordt al enkele jaren niet meer als boekwerk aangeboden. De webversie van de MPB is de  informatiebron zowel voor de bestuurlijke behandeling als voor communicatie naar onze inwoners, instellingen en bedrijven. In de online begroting wordt de financiële- en productinformatie op een grafische en interactieve manier gepresenteerd. De digitale MPB biedt vele verdiepingsmogelijkheden. Het is bijvoorbeeld mogelijk in te zoomen op begrotingscijfers, doelen en prestaties. Bovendien kunt u zoeken op trefwoorden. De financiële gegevens worden ontsloten doordat doorgeklikt kan worden tot het niveau van kostensoorten binnen de taakvelden.

In de webversie van de MPB 2025-2028 is de mogelijkheid toegevoegd om een PDF van de meerjarenbegroting te downloaden.